بذر هویج ریز است و چون جوانه زنی و رشد گیاهچه‌های آن کند است لذا احتیاج به یک بستر پوک و نرم و مسطح با تأمین رطوبت یکنواخت دارد. جوانه زنی بذر آن در طی ۱ تا ۳ هفته و در دمای پائین انجام می‌گیرد. بذر آن مستقیماً در محل اصلی کشت می‌شود.

• دمای بالا در اثنای جوانه زنی می‌تواند آن را وارد دوره خواب ثانویه کند.
• نور، جوانه زنی آن را تا حدودی تسریع می‌کند.

هویج دفرمه شده می تواند در اثر مشکلات مختلف ایجاد شود و ممکن است به صورت Forked ، bumpy یا در غیر این صورت بد شکل باشد. این هویج ها معمولاً خوراکی هستند ، اگرچه بخش هستهCore  ممکن است چوبی و کمی تلخ باشد. این تغییر شکل می تواند ناشی از کشت، حشرات یا بیماری باشد. پس هویج های دفرمه شده معمولا کوچکتر و شکل نامناسبی نسبت به آن چیزی که باید باشد دارند.  

به طور کلی چنگالی شدن ناشی از هر چیزی است که مانع از رشد ریشه می شود. علل آن شامل حشرات،خاک(سنگ و سنگریزه ، یا خاک سنگین و فشرده) و نماتد است که از نوک در حال رشد تغذیه می کنند و باعث انشعاب ریشه هویج می­شود.

.... هویج های معیوب و ناقص یا هویج با ریشه های متعدد - که بسیاری از آنها در اطراف یکدیگر پیچ خورده اند Twisted root - ممکن است از دلایل مختلفی از جمله فاصله ، نوع خاک ، باروری ، آفات و بیماری ناشی شود.

 

عواملی که سبب چند شاخه ای شدن ریشه می شود:

 

• خاک سنگین و یا خاک دارای سنگ و سنگریزه
• تنش های رطوبتی
• یخ زدگی هویج
• استفاده از کود دامی تازه
• دمای بالا
• استفاده بیش از حد از کود های ازته
• حشرات
• نماتد root knot nematode
• کشت فشرده
• عدم یا انجام ناصحیح تنک کردن

 

 

خاک سنگین و یا خاک دارای سنگ و سنگریزه

 

پرورش و کشت هویج در خاکهای سنگین رسی(خاکهای فشرده) ممکن است اجبارا باعث چنگالی شدن یا منشعب شدن ریشه‌های آن گردد. همچنین ضعیف بودن ساختمان خاک یا وجود موانعی مانند سنگ یا مواد زائد درشت در خاک باعث بدشکل شدن و منشعب شدن ریشه‌ها می‌شوند.

اگر خاک رس سنگینی دارید ، این خاکها از طریق اضافه کردن برگهایی که بخوبی خرد شده و یا کمپوستی که به خوبی پوسیده شده باشد اصلاح می شود.

حتی هنگامی که هویج ها خیلی نزدیک در کنار هم کاشته شوند ، ممکن است هویج دچار تغییر شکل شود یا از رشد باز بماند (کوتاه شوند).

 

تنش های رطوبتی

• لازم به توضیح است که تنشهای رطوبتی یا آبیاری که پس از یک دوره خشکی اتفاق بیافتد نیز سبب ترک های طولی یا دو شاخه شدن انتهای محصول خواهد شد و سبب رشد هویج هایی با مزه چوب می شود.
• آبیاری بیش از حد باعث می شود ریشه های شاخه دار ایجاد شوند. این حالت به ویژه در طول چند هفته اول پس از کاشت اتفاق می افتد. (در خاک اشباع از اب، مویی می شوند)
• رطوبت بیش از حد (بارندگی های شدید) باعث متوقف شدن رشد ریشه هویج می شود.
• همچنین رطوبت بیش از حد روی برگ ها می تواند منجر به ایجاد بیماری های خاص شود (آبیاری بیش از حد سبب بیماری سفیدک می شود).
• برای انواع کوچک و گرد هویج رطوبت ناکافی خاک باعث می شود که ریشه ها برای دست یابی به رطوبت در قسمت های عمیق خاک، دراز شوند.
• گیاهچه های جوان هویج در مقابل خشکی، غلظت زیاد نمک ها و کمبود اکسیژن حساس اند.

 

 

کوددهی هویج

• توصیه می گردد که کود دامی تازه به زمین داده نشود و حتماً از کود دامی کاملاً پوسیده استفاده گردد. زیرا تحقیقات نشان داده که در قسمت مایع کود حیوانی ماده‌ای وجود دارد که شاخه‌ای شدن یا چنگالی شدن ریشه‌ها را تحریک می‌کند.و ظاهری پرز دار پیدا می کند
• مصرف زیاد ازت قبل از کاشت سبب رشد سریع ریشه و ایجاد ترک از ابتدا تا انتهای ریشه می شود و عمدتا باعث چند ریشه ای شدن یا ایجاد ریشه های مویی روی ریشه هویج (multiple or hairy roots) می گردد.
• در رابطه با محصول هویج پتاسیم کود مهمی است. عنصر پتاسیم در کیفیت محصول تأثیر زیادی داشته و مقدار قند و قابلیت انباری آن را افزایش می‌دهد.
• استفاده از علف کش در زمین هایی که مواد آلی کافی ندارد، سبب کاهش کمیت و کیفیت محصول می شود. هویج وحشی و تاج خروس، علف های هرز مزرعه هویج می باشند. هویج وحشی و تاج خروس علف های هرز مزرعه هویج می باشند.

 

 

هویج بدشکل  نه تنها در اثر شرایط خاک ایجاد می شود بلکه ممکن است از فعالیت نماتد Root Knot Nematode یا بیماری به نامaster  Phytoplasma باشد. تاثیر نماتد در دفرمه شدن هویج را می توان از طریق آزمایش خاک بررسی کرد.

ایجاد gall و حالت چنگالی از علایم این بیماری است اندازه گال بسته به گونه نماتد و شدت عفونت متفاوت است. کوتاه ماندن و زرد شدن گیاهان را می توان در مناطق آسیب دیده در مزرعه مشاهده کرد. در شرایط آلودگی اولیه و یا جزئی ، گالهای کوچک روی گیاهان آلوده دیده می شود.این گالها می توانند جهت شکلگیری ناحیه گال بزرگlarge galled area  در سرتاسر ریشه هویج با یکدیگر ادغام شوند. چنگالی شدن به واسطه آلودگی به نماتد می تواند سست یا خیلی سخت باشد. در بخش هایی از مزرعه که آلودگی شدید به این بیماری وجود دارد پایه های گیاهی بسیار ضعیف می باشند.

نماتدهای ریشه اندوپارازیت های بی تحرک هستند.  به این معنی که وارد ریشه گیاهان هنگامی که جوان هستند می شوند و ساکن و بدون تحرک می شوند و از سلول های مجاور تغذیه و رشد می کنند و باعث تحریک بافتهای ریشه و پس از آن توسعه و بسط یافتن را منجر می گردند و گال به عنوان نشانه ای از آلودگی شکل می گیرد. این گال ها نباید با گره های ریزوبیوم در لگوم ها اشتباه گرفته شود. این گره ها توسط باکتری های مفید تثبیت کننده نیتروژن تشکیل می شوند.

با افزایش تعداد نماتد های گره ریشه(افزایش جمعیت نماتد)، سیستم ریشه ای گیاه بیشتر آسیب می بینند ، توانایی گیاه در جذب مواد مغذی و آب تأثیر می یابد. این منجر به رشد کم و در حقیقت باز ماندن از رشد ، زرد شدن برگها ، پژمرده شدن با وجود آب کافی و کاهش عملکرد می شود. استرس ناشی از آسیب ریشه همچنین گیاهان را در معرض بیماری های دیگر قرار می دهد. بنابراین ، تلفات ناشی از نماتدهای گره ریشه اغلب ناشناخته هستند، زیرا شناسایی علائم در بالای زمین دشوار است. آلودگی ها اغلب به اشتباه تشخیص داده می شوند و مرتباً به کمبودهای مواد غذایی یا آب ، فقر خاک یا بیماریهای ناشی از خاک نسبت داده می شوند. این علائم معمولاً در قطعه هایی از زمین محصول زراعی رخ می دهد ، و مناطقی که اغلب تحت تأثیر قرار می گیرند تبدیل به علف هرز می شوند(ارزش زراعی و اقتصادی دیگر نخواهند داشت ). علاوه بر حضور

گال روی ریشه این ریشه ها چنگالی نیز می شوند. محصولات زراعی علایم آلودگی را بیشتر در اواخر فصل نشان می دهند یعنی زمانی که جمعیت نماتد فرصت تکثیر را داشته باشد.

مزرعه هویج آلوده به نماتد

 

 

از آنجا که ریشه بخش اصلی گیاه است این گره ها گیاه را از فرم طبیعی خارج می کند در این حالت ریشه های خز مانند  furry roots زیادی روی ریشه اصلی ایجاد می شود و شاخ و برگ ها به رنگ زرد رنگ می شوند ، این گیاهان باید از خاک خارج شوند وگرنه این بیماری گسترش پیدا خواهد کرد در چنین مواردی بهتر است از کاشت در آن منطقه خودداری کنید(Crop Rotation) مگر اینکه خاک به نحوی solarize (در تابستان با گرمای خورشید بواسطه پوشش های پلاستیکی این کار را انجام می دهند) یا sterilize گردد.

نماتدها Nematodes یا leaf hoppers می تواند توسط عوامل باکتریایی طبیعی همانند Bacillus thuringiensis (Bt) کنترل گردد.

Phytoplasma aster  بیماری است که توسط حشرات leaf hoppers ایجاد می گردد. این بیماری می تواند در زمستان در علفهای هرز زنده بماند و سپس به گیاهان میزبان منتقل شود.

 

 

نشاکاری

• نشاکاری هویج همچنین می تواند باعث چنگال آنها شود. ما نشاکاری سبزیجات با ریشه های طولانی مانند هویج و جعفری را توصیه نمی کنیم.

 

 

تنک کردن

باز ماندن از رشد (کوتاه و ظریف ماندن ریشه ها) و ایجاد ریشه های  پیچ خورده (Twisted root)، از نتایج کشت متراکم هویج است. برای جلوگیری از آن تنک کردن (Thining)زود هنگام ریشه ها توصیه می گردد.

 

 

راهکار :

خاک هایی که دارای سنگ و سنگریزه هستند، قبل از کاشت هویج باید پاکسازی شوند و همچنین خاکهای فشرده را می توان از طریق اضافه کردن برگهایی که بخوبی خرد شده و یا کمپوستی که به خوبی پوسیده شده باشد اصلاح کرد.

عمل تنک کردن به نحو مناسبی صورت بگیرد تا هر ریشه به طور مجزا بتواند بدون دخالت ریشه دیگر به رشد خود ادامه دهد.

افزایش آب و مواد غذایی به گیاهان جهت مقاومت در برابر حمله نماتد کمک می کند.

 

آبیاری

آبیاری از کاشت تا سبز شدن

• در آغاز، از کاشت تا سبز شدن لپه، آبیاری با حجم کم باید به طور مرتب انجام شود.

• برای جلوگیری از خشکی خاک و آسیب به جوانه، باید مواظب بود که سطح خاک همیشه مرطوب باشد.
• هرگز بین کاشت بذر و مرحله ۴ برگه آبیاری سنگین انجام ندهید چون زمین باتلاقی شده و در اثر تشکیل سله مانع از جوانه زدن می شود.

 

 

 

آبیاری بعد از جوانه زنی

همزمان با توسعه برگ های هویج، رطوبت کافی در خاک باید حفظ شود اما با حجم کمتر از مرحله قبل. در این مرحله حجم کمتر آب باعث می شود ریشه بلندتر شود.
در اواخر چرخه رشد، آبیاری باید در دفعات کمتر اما با حجم بیشتر انجام شود.
تنش خشکی در طول چند هفته اول رشد گیاه هویج می تواند بسیار مضر باشد.

این مساله در مورد بسیاری از گیاهان صدق می کند. در خشکی، جوانه زنی نیز دچار مشکل می شود. خشکی در زمان رشد ریشه هویج باعث می شود که ریشه های توسعه نیافته به بلوغ برسند.

 

 

 

 

 

کارشناس : علی جمالی